Namen in plaats van nummers
Namen in plaats van nummers
December 2013
Nieuwe biografieën voor herinneringsboek
Voor het herinneringsboek 'Namen in plaats van nummers' in de verzoeningskerk in Dachau hebben scholieren dit jaar drie nieuwe biografieën geschreven over Nederlandse oud-Dachauers. "Bij herdenkingen ging het voor mij vaak over onbekende mensen", zegt Imara van Greuningen, die over Karel Witmond schreef. "Nu zie ik een gezicht voor me."Imara schreef de biografie over Karel Witmond samen met Luca Brandt Corstius. Allebei deden ze dit jaar eindexamen havo op het Cartesius Lyceum in Amsterdam. Karel woonde in de oorlog vlakbij deze school en hij was destijds ongeveer even oud als Luca en Imara nu. Imara: "De Tweede Wereldoorlog is daardoor heel dichtbij gekomen. We lazen tijdens onze speurtocht in archieven verhalen over gebeurtenissen in de buurt waar wij wonen. Karel had er toen al voor gekozen om het illegale Parool te verspreiden, waarmee hij het risico liep gearresteerd te worden. Onvoorstelbaar dat wij nu al dergelijke keuzes zouden moeten maken."
Presentatie in de Nassaukerk
![]() |
![]() |
Tentoonstelling in de Nassaukerk. | Stien Witmond met Luca (l) en Imara (r). |
![]() |
|
Ylva laat Jaap van Mesdag zijn banner van dichtbij zien. |
Presentatie in Dachau
Naast de biografie over Karel Witmond schreven Jop Bruin en Jelle Braaksma (vwo Cartesius Lyceum) een biografie over Willemijn Petroff – van Gurp. En op het Berlage Lyceum in Amsterdam schreven vwo'ers Chaima Akaazoun en Andrea Pineda Calderón over Jan 'Skippy' de Vaal. In maart reisden alle leerlingen naar Dachau om de biografieën daar te presenteren en op te laten nemen in het herinneringsboek. Skippy (91) stapte voor het eerst in een vliegtuig om de presentatie mee te maken en ook Willemijn (95) reisde mee.
![]() |
![]() |
Willemijn en Skippy tijdens de presentatie in Dachau. | Bezoek aan de gedenkplaats Dachau. |
Herdenking in Dachau
De dag na de presentatie werd de gedenkplaats bezocht. Op de plek waar barak 7 stond herdacht Jo Kapteyn zijn vader dominee Johannes Kapteyn, die hier omkwam. Voor het herinneringsboek schreef Jo met zijn broer Kees een biografie over hem. "Vanaf de kansel nam hij vastberaden stelling tegen het nationaalsocialisme", zei Jo, "en hij deed geen water bij de wijn van zijn Bijbelse boodschap. Ook bleef hij bidden voor de terugkeer van de koningin." Jo vroeg een minuut stilte voor iedereen die in Dachau en in andere concentratiekampen het leven liet voor onze vrijheid. Er werden witte rozen gelegd. Femke Haselaar, kleindochter van Karel Witmond, vertelde later: "De herdenking maakte diepe indruk. Het was zó koud, we stonden allemaal buiten te rillen van de kou. Ik dacht aan mijn opa die hier in een pyjama rondgelopen had. Hoe kan iemand in deze omstandigheden de wil opbrengen om te overleven, wat houdt je op de been? Ik begreep ook nooit zo goed waarom hier vroeger door opa en oma nooit over gesproken werd; ik kom zelf uit een generatie waar het juist belangrijk is omover dingen die je dwars zitten te praten. Nu begrijp ik dat het gewoon veel te pijnlijk was om daar überhaupt over te beginnen."
![]() |
Witte rozen bij waar barak 7 stond. |
Drie nieuwe biografieën
Ondertussen zijn drie nieuwe biografieën in de maak. Gijs Berendse en Lissy-Anne Denkers (Cartesius Lyceum, Amsterdam) schrijven over Jan van Kuik, Wouter Tullenaar en Meander Fabels (Emmauscollege, Rotterdam) over Velo Bierman, en Sydney Weith en Tess Meerding (Het Baarnsch Lyceum, Baarn) over Ernst Sillem. Ernst was zelf leerling op Het Baarnsch Lyceum. In januari 1941 brak hij in de school in en kalkte er anti-nazileuzen op de muren. Ter voorbereiding op het schrijfwerk hebben de leerlingen onder meer een bezoek gebracht aan Natzweiler in de Elzas, waar Jan, Velo en Ernst gevangenzaten voordat ze op transport werden gesteld naar Dachau. Alle drie oud-Dachauers hebben een interview gegeven. Als alles goed gaat zijn deze nieuwe biografieën begin 2014 klaar.Jos Sinnema
Vrijwilliger Namen statt Nummern
nieuwe biografieën
Scholieren schrijven drie nieuwe biografieën voor herinneringsboek Dachau
Op 22 maart 2013, tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van Namen statt Nummern in Dachau, presenteren Nederlandse scholieren drie nieuwe biografieën over Nederlandse oud-Dachauers. In aanwezigheid van oud-Dachauers Jan de Vaal (90) en Willemijn Petroff - van Gurp (94) worden de biografieën opgenomen in het herinneringsboek in de Versöhnungskirche op de gedenkplaats Dachau.
Luca Brandt Corstius en Imara van Greuningen, havo-leerlingen op het Cartesius Lyceum in Amsterdam, schreven een biografie over Karel Witmond. Hiervoor hadden zij onder meer een interview met zijn weduwe, Stien Witmond. Karel was net 17 toen hij in juli 1940 begon met de verspreiding van de illegale krant Pieter 't Hoen, die in februari 1941 Het Parool ging heten. Nadat in september 1941 al vier leden van de Paroolgroep waren gearresteerd, werd in de nacht van 12 op 13 november ook Karel van zijn bed gelicht. Karel zat onder meer drie maanden in eenzame opsluiting in het Oranjehotel in Scheveningen voordat hij samen met de andere Paroolgroepleden in december 1942 in Utrecht na een schijnproces veroordeeld werd. Er werd 17 keer de doodstraf en zes keer Abtrennung opgelegd. Karel werd vanwege zijn jonge leeftijd abgetrennt, wat betekende dat hij de rest van zijn leven zou moeten doorbrengen in een concentratiekamp. Via Natzweiler kwam hij als Nacht und Nebel-gevangene in Dachau terecht, waar hij op 29 april 1945 werd bevrijd.
Jop Bruin en Jelle Braaksma, vwo-leerlingen op het Cartesius Lyceum, spraken uitgebreid met Willemijn Petroff - van Gurp. Willemijn werkte als koerierster voor de landelijke verzetsorganisaties LO en LKP toen ze in juni 1944 in Den Haag werd opgepakt. Via de concentratiekampen Vught en Ravensbrück kwam zij terecht in het buitenkamp Agfa Kamerawerk van Dachau. Eind april 1945 werd dit kamp ontruimd. In de stromende regen gingen enkele honderden Nederlandse en Oost-Europese vrouwen op mars. Twee dagen later bereikten zij Wolfratshausen, waar ze werden ondergebracht op de hooizolder van een grote boerderij. Op 1 mei 1945 beleefde Willemijn hier de bevrijding door de Amerikanen. Na een lange tocht door Zwitserland, Frankrijk en België kon zij op 21 mei 1945 in Oudenbosch weer voet op Nederlandse bodem zetten.
De biografieën die de leerlingen geschreven hebben, zijn tevens de profielwerkstukken waarmee zij hun middelbare schooldiploma halen. Luca en Imara reisden in het kader van de research naar Natzweiler en alle leerlingen bezochten Nationaal Monument Kamp Vught. Allemaal deden ze uitvoerig archiefwerk, schreven ze meerdere archieven aan of bezochten die. Zo verdiepten zij zich uitgebreid in de geschiedenis van nazisme, vervolging en verzet, terwijl met de biografie de herinnering aan de oud-Dachauers is vastgelegd. Vooral het contact met de oud-Dachauer of de familie heeft indruk gemaakt. Andrea: "Chaima en ik hebben veel geleerd over de Tweede Wereldoorlog en de kampen. En we hebben er ook een nieuwe en speciale vriend bijgekregen: Skippy. We zijn heel blij dat we de kans hebben gekregen om aan zo'n bijzonder project mee te doen."
Het herinneringsboekproject Namen statt Nummern bestaat sinds 1999. Het boek telt nu circa 150 biografieën over oud-Dachauers van verschillenden nationaliteiten. Sinds het schooljaar 2010-2011 doen ook Nederlandse scholen mee. De Nederlandse bijdrage wordt gesteund door de Vriendenkring van oud-Dachauers, het Nederlands Dachau Comité en het Internationaal Dachau Comité.
Jos Sinnema
Vrijwilliger voor
Namen statt Nummern